 |
| ΣΠΥΡΟΣ ΚΩΣΤΕΛΕΤΟΣ |
Επιχειρώντας κάποιος μια εξόρμηση στην κερκυραϊκή ύπαιθρο θα συναντήσει στο διάβα του μια πληθώρα ναών,και θα διαπιστώσει αβίαστα το πόσο σημαντικό ρόλο έπαιζαν κάποτε αυτά τα κτίσματα στην καθημερινότητα των χωρικών και όχι μόνο.Αν δε εντρυφήσει και σε αρχειακό υλικό θα καταλάβει ίσως και τους λόγους που ανεγέρθηκαν τόσοι πολλοί ναοί.
Είναι σίγουρο ότι η θρησκευτικότητα είναι ο προφανής λόγος ανέγερσης ενός ναού.Όταν επιπλέον ως λαός βρίσκεσαι υποτελής σε κρατική οντότητα άλλου δόγματος τότε προκύπτει ένας επιπλέον λόγος.Βέβαια αν εξαιρέσουμε την περίοδο των Ανδηγαυών που το ορθόδοξο δόγμα είχε ''σπρωχτεί στην γωνία'',επί Βενετών δεν συνέβαινε ακριβώς το ίδιο καθότι οι Βενετοί ήταν κυρίως έμποροι και δεν καιγόταν για τα δόγματα.
Έτσι μπορούμε να παραθέσουμε και άλλους λόγους για τους οποίους κάποιος θα αποφάσιζε την ανέγερση ενός ναού.Ας πούμε μια αρχοντική οικογένεια θα αποκτούσε επιπλέον κοινωνικό κύρος,απέναντι στους καλλιεργητές της γης,αν διέθετε έναν εντυπωσιακό ναό.Δεν είναι τυχαίο ότι πάνω από τους μισούς ναούς της υπαίθρου είχαν στην κατοχή τους αρχοντικές οικογένειες.Επιπλέον μέλη της οικογένειας,όταν αποφάσιζαν να ζητήσουν συγχώρεση για τα αμαρτήματα τους στην διάρκεια τους βίου τους,κατέφευγαν στα τελευταία τους στους ιδιόκτητους ναούς και με τον τρόπο αυτό τους μετέτρεπαν σε μοναστήρια.
Ακόμα και εύπορες αγροτικές οικογένειες φρόντιζαν να έχουν στην κατοχή τους κάποιο ναό για τους ίδιους λόγους που το επεδίωκαν και οι αρχοντικές.Υπήρχαν όμως και οι ''συναδελφικοι'' ναοί που τους κατείχαν όλοι οι κλάδοι μιας οικογένειας η και πολλές οικογένειες μαζί! Εντός της πόλης υπήρχαν και οι συντεχνιακοί,αλλά δεν αφορούν την συγκεκριμένη έρευνα. Ένας ναός για να ανεγερθεί έπρεπε να πάρει μια άδεια από την πολιτεία και μιαν από την επίσημη εκκλησία.Σημαντικό επίσης στοιχείο ήταν η προικοδότηση του ναού γιατί έπρεπε να κατέχει μια τέτοια περιουσία που να μπορεί να συντηρείται.Η εποπτεύουσα αρχή πάνω στην περιουσία των ναών λεγότανε Μαγγιστράτο πάνω στους Ιερούς Τόπους.Μια από τις δικαιοδοσίες της ήταν η προκήρυξη δημόσιων δημοπρασιών (ικάντα)για το πάχτωμα των περιουσιών των ναών.
Στους συναδελφικούς ναούς,οι έχοντες δικαίωμα ψήφου επέλεγαν τους ''κουμέσιους''δηλαδη εκπροσώπους η κυβερνήτες συνήθως με θητεία δυο χρόνων οι οποίοι έκαναν την διαχείριση των αγαθών της εκκλησίας.Μετά το πέρας της θητείας παρεδιδαν απολογισμό στους αδελφούς. Από την μεριά της η πολιτεία έβαλε κάποιους κανόνες για να αποφεύγει τυχόν ατασθαλίες χωρίς να το πετυχαίνει πάντα! Ζητούσε λοιπόν να τηρείται βιβλίο εσόδων -εξόδων καθώς να καταγράφεται κάθε πιθανή δωρεά προς τον ναό
Ένα άλλο σημαντικό θέμα ήταν να μπουν κάποιοι κανόνες σχετικά με τις χειροτονίες των παπάδων.Επειδή οι παπάδες,οι μοναχοί και οι αναγνώστες απαλλάσσονταν από αγγαρείες και στρατιωτικές υποχρεώσεις,πολλοί έβρισκαν την ευκαιρία να ασχολούνται με αυτά για να αποφεύγουν τα δύσκολα! Αποτέλεσμα ήταν να χειροτονουνται και έφηβοι ,πράγμα που κινητοποίησε τις αρχές εν όψει του μεγάλου βενετοτουρκικου πολέμου για τον έλεγχο της Κρήτης.Η Βενετία χρειαζόταν στρατιώτες και έτσι αυστηροποιησε τους κανόνες.Επίσης παρατηρήθηκε το φαινόμενο παπάδες που διέθεταν κάποιες διασυνδέσεις να ιερουργούν σε περισσότερες από μια εκκλησίες με αποτέλεσμα άλλοι να μην ιερουργούν καθόλου.Το έτος 1631 ο Γενικός Προβλεπτής Antonio Pisani όρισε να καταχωρούνται σε ειδικό βιβλίο,γεννήσεις,γάμοι και θάνατοι!Αυτή του η απόφαση δίνει σε μας σήμερα πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την έρευνα.Αυτά τα ωραία συνέβαιναν κάποτε στο ωραίο μας νησί!
Εμείς θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε τις εκκλησίες στηριζόμενοι κυρίως σε στοιχεία που περιέχουν οι αντίστοιχοι φάκελλοι που βρίσκονται στο Αρχείο Κέρκυρας,που έχουν να κάνουν με ημερομηνίες ανέγερσης ,όπου είναι μπορετό,την κτηματική περιουσία,την οικογένεια που κατείχε τον κάθε ναό,και τις διάφορες συναλλαγές που είχαν οι ιερείς και οι κουμέσιοι!Επίσης θα χρησιμοποιήσουμε στοιχεία από την μελέτη ''Χώροι λατρείας και κλήρος στην Κέρκυρα τον 17ο αιωνα''(Καρύδης-Δημουλάς-Πουλής)Θα αρχίσουμε το οδοιπορικό μας από την βόρεια Κέρκυρα και όπου μας βγάλει η απηδαλος ναυς της ιστορίας!
ΥΓ Σχετικά με τις εκκλησίες του Βαλανειου(Άγιος Αρσένιος,Άγιος Ιάκωβος,Άγιος Νικόλαος,Άγιος Νικόλαος της Αυλής ) υπάρχουν ήδη αναρτήσεις με επικαιροποιημένα στοιχεία.Εκκρεμεί ανάρτηση για την Παντάνασσα
Οι επόμενες αναρτήσεις έχουν να κάνουν με τις εκκλησίες των Χωρεπισκόπων.
