ΤΟ ΠΑΛΙΟΚΑΣΤΡΟ

   Όπως πολλοί τόποι στην πατρίδα μας, έτσι και το Βαλανειό, έχει τον δικό του θρύλο.Εδώ να τονίσουμε, ότι θρύλος είναι μία προφορική παράδοση, με ιστορικό πυρήνα.Από κει και ύστερα, το κάθε στόμα και η κάθε γενιά, προσθέτει συνήθως το δικό της ''στοιχείο'' με αποτέλεσμα ο θρύλος να γίνεται πιο ελκυστικός, αλλά σιγά-σιγά να απομακρύνεται από τον ιστορικό του πυρήνα.

   Κάπως έτσι πρέπει να συνέβη και με τον δικό μας θρύλο, αυτόν που έχει να κάνει με το Παλιόκαστρο και την αρχοντοπούλα Αγύρω.Μία διήγηση, που έκανε την παιδική μας φαντασία να τρέχει και να μας κάνει να νοιώθουμε περηφάνια, που ένα τέτοιο γεγονός έλαβε χώρα στα χώματα μας.

   Η ιστορία μας λοιπόν, έχει κάπως έτσι.Ήτανε λέει ένας άρχοντας, που διαφέντευε μεγάλο μέρος της βόρειας Κέρκυρας και όπως ήταν φυσικό κατείχε και κάστρα, για να προφυλάγει την κτίση του.Ένα από αυτά τα κάστρα, ήταν και το Παλιόκαστρο.Χτισμένο σε οχυρή θέση, επόπτευε μεγάλο κομμάτι της βόρειας Κέρκυρας και κυρίως, την βορειοδυτική ακτή.

   Αυτό το κάστρο λοιπόν επισκεπτόταν συχνά η Αγύρω-κόρη του άρχοντα-για να λουστεί στα νερά της παρακείμενης πηγής ,που άκουγε στο όνομα Γιατρικιά βρύση.Η βρύση αυτή, προφανώς είχε ιαματικά νερά.Η Αγύρω λοιπόν συνδύαζε την πιθανή επιθεώρηση του κάστρου, με το μπάνιο της στην εν λόγω πηγή.

    Συνήθιζε να καβαλικεύει ένα μουλάρι ,όταν επισκεπτόταν την περιοχή.Εκείνη την μέρα, αφού είχε τελειώσει το μπάνιο της, και ανηφόριζε για το κάστρο την προσοχή της τράβηξε μια στήλη καπνού που ανέβαινε στον ουρανό.Κοντοστάθηκε ,τραβώντας τα γκέμια του μουλαριού της και με τρόμο διαπίστωσε, ότι ο καπνός και οι φλόγες που διέκρινε πετάγονταν από το άλλο κάστρο της οικογένειας.

   Μαύρη απελπισία την κατέλαβε, όταν συνειδητοποίησε ότι τα αγαπημένα της πρόσωπα ίσως και να είχαν σφαγιαστεί από τους εισβολείς.Το μυαλό της θόλωσε.Ξάφνου, μια τρελή σκέψη πέρασε από το μυαλό της.Έλυσε το κεντητό ζωνάρι της και μ αυτό έδεσε τα μάτια του αγαπημένου της μουλαριού και κατόπιν με το μαντήλι που στόλιζε τα μαλλιά της, έδεσε τα δικά της μάτια.Η μεγάλη απόφαση είχε παρθεί.Άνθρωπος και ζώο, άρχισαν μία τρελή πορεία με τραγική κατάληξη, τον παρακείμενο γκρεμό.Μαζί στην ζωή μαζί και στον θάνατο.Από τότε ετούτος ο γκρεμός ονοματίστηκε της ''μούλας το πήδημα''.

    Έτσι αυτή η ιστορία πέρασε, από γενιές και γενιές ώσπου να φθάσει στις μέρες μας ,θυμίζοντας μας ότι καμιά φορά ο θάνατος είναι προτιμότερος από την αιχμαλωσία, η την ατίμωση.

     Ας προσπαθήσουμε τώρα να αναπαραστήσουμε το ιστορικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο μπορούμε να τοποθετήσουμε, το εν λόγω κάστρο.

  Κατ αρχήν πρέπει να δεχθούμε ,ότι από την στιγμή που διασώθηκε η ονομασία ως Παλιόκαστρο, σίγουρα στο συγκεκριμένο σημείο υπήρχε μια οχυρή θέση.Όμως η σημερινή του εικόνα, δεν μας δίνει την εντύπωση κάποιου καλοκτισμένου κάστρου.Υπάρχει άφθονη ποσότητα πέτρας, που χρησιμοποιήθηκε με το πέρασμα του χρόνου, από τους χωρικούς για την στήριξη των διαφορετικών επιπέδων (τροχαλιές).Επίσης υπάρχει μεγάλη ποσότητα θραυσμάτων, από αγγεία αποθηκευτικά.Η διακόσμησή τους είναι εγχάρακτη, χαρακτηριστική των βυζαντινών χρόνων.Μερικά από αυτά τα θραύσματα, είχα παραδώσει στην Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, παραλαμβάνοντας αποδεικτικό παραλαβής.Έκτοτε δεν είχα κάποια ειδοποίηση, αν επισκέφθηκε κανείς τον χώρο.  

  

     Ο χώρος αποτελείται από ένα πλάτωμα ,στο οποίο είναι κτισμένη η εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων.Σήμερα είναι κατεστραμμένη και δεν υπάρχουν στοιχεία χρονολόγησης.Κάποιοι μάλιστα έχουν ανασκάψει το χώρο, μπροστά από το ιερό ψάχνοντας ίσως κάτι πολύτιμο.Πάντως πιστεύω, ότι είναι μεταγενέστερη του κάστρου, γιατί πολλά από τα θραύσματα των αγγείων έχουν χρησιμοποιηθεί στην τοιχοποιία της εκκλησίας.Απέναντι υπάρχουν κλιμακωτά επίπεδα σε ημικυκλικό σχήμα, φτιαγμένα από πέτρα, έτσι ώστε να δίνουν την εντύπωση ενός είδους ακρόπολης.Θα πρέπει να επισημάνουμε, ότι στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν σημεία, που ονομάζονται ''βομβαδαριό'' και ''βίγλα'', που ενισχύουν την άποψη για ύπαρξη κάστρου.

    Το επόμενο ερώτημα που μπαίνει είναι από πότε χρονολογείται το κάστρο.Πιστεύω ότι αποτελεί μέρος μίας σειράς κάστρων-παρατηρητηρίων, που εκτεινόταν από την Ιστώνη και έφθανε μέχρι το Αγγελόκαστρο και σκοπό είχε να εποπτεύει, το βορειοδυτικό τμήμα της Κέρκυρας.Τολμώ να υποθέσω, ότι η πρώτη οριοθέτηση, έγινε επί Ιουστινιανού.

    Δεν ξέρουμε αν καταστράφηκε,ή εγκαταλείφθηκε με το πέρασμα του χρόνου.Εκείνο το στοιχείο που έχω καταφέρει να εντοπίσω, είναι ένα συμβόλαιο του 1648 που αναφέρεται σε μία αγοραπωλησία στην περιοχή και το αναφέρει ως ''καστρον το παλαιόν''.Συνεπώς το1648 ήταν ήδη κατεστραμμένο.

   Ένα σημείο  που  χρειάζεται διερεύνηση ,είναι ποιοι ήταν οι κύριοι του κάστρου ,την εποχή που συνέβη το γεγονός που ερευνούμε.Σε μία από τις διηγήσεις αναφέρεται, ότι αυτό συνέβη την εποχή των Σικελών.Αν αυτό αληθεύει, μπορούμε να υποθέσουμε ότι όλα αυτά συνέβησαν όταν ο Μανφρέδος το1258, κατέλαβε την Κέρκυρα.Οπότε η εν λόγω αρχοντοπούλα, πιθανόν να ήταν κόρη κάποιου άρχοντα ,που να ανήκε στην δυναστεία τω Αγγέλων.

     Να σημειώσουμε εδώ, ότι την ίδια ιστορία για την Αγύρω, διηγουνταν και οι γεροντότεροι κάτοικοι του Αφιώνα Επίσης υπάρχουν αρκετά κοινά στοιχεία, με την ιστορία του Αργυρόκαστρου και την αρχόντισσα που εδώ λέγεται Αργυρω.Αν έχουμε μαντέψει σωστά, ότι όλα αυτά συνέβησαν το καιρό του Δεσποτάτου της Ηπείρου, τότε είναι αλληλοτροφοδοτούμενες ιστορίες.

   Λίγο πιο κάτω από την τοποθεσία του κάστρου, υπάρχει μια αγροτική περιοχή ,που ονομάζεται Μέγας Κάμπος.Μόνο που δεν είναι καθόλου κάμπος.Μήπως λοιπόν είναι το ύψωμα ,από το οποίο φαινόταν ο μέγας κάμπος ,που δεν είναι άλλος από τον κάμπο των Βελονάδων, που φθάνει μέχρι τον Αφιώνα? Μήπως γι αυτό οι κάτοικοι του Αφιώνα, διηγούνται την ίδια ιστορία, γιατί εκεί βρισκόταν το πυρπολημένο κάστρο?Μήπως γι αυτό, μια περιοχή εκεί κοντά ,ονομάζεται μαύρος κάμπος?

   

     Μένει να εξετάσουμε το όνομα της αρχοντοπούλας.Το όνομα Αγύρω θυμίζει βυζαντινό γυναικείο όνομα, αλλά τι θα μπορούσε να σημαίνει?

Μήπως δεν είναι το πραγματικό της όνομα?Μήπως είναι πολύ απλά η αρχόντισσα των Αγύρου,η κυρά που διαφέντευε τα χωριά, που απαρτίζουν την περιοχή των Αγύρου, που δεν είναι άλλη από την περιοχή που συζητάμε?

  Κλείνοντας θα ήθελα να σημειώσω, ότι αρκετά από αυτά που αναφέρω  ίσως εκληφθούν ως εικασίες ελλείψει ιστορικών στοιχείων.Είναι όμως θέλω να πιστεύω δημιουργικές εικασίες και ένα καλό εφαλτήριο, για παραπέρα έρευνα.